KATMA DEĞER VERGİSİ KAVRAMI VE İADE HAKKI DOĞURAN İŞLEMLER

            KATMA DEĞER VERGİSİ KAVRAMI VE İADE HAKKI DOĞURAN İŞLEMLER

                                             -Katma Değer Vergisi Kavramı

Katma değer, bir ürüne veya hizmete eklenen değerdir. Katma Değer Vergisi (KDV), alım satım konusu olan mal ve hizmetlerin el değiştirdiği her aşamada  alınan ve vergi indirimine imkan tanımak suretiyle değer artışını temel alan, gayri şahsi, çok aşamalı, bir harcama vergisidir.

İndirim mekanizmasına sahip olma özelliği nedeniyle her safhada hesaplanan vergi, bir önceki safhada hesaplanan vergiden indirilmesi ve kalan kısmın vergi dairesine ödenmesi ilkesine dayanmaktadır.

KDV; bu vergiyi uygulayan ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de vergi kapsamına giren işlemlerin bir bölümü ülkenin içinde bulunduğu sosyal kültürel, ekonomik ve uluslar arası rekabet gibi nedenlerle veya vergi tekniğinden kaynaklanan durumlar nedeniyle verginin konusuna giren bazı mal teslimleri ile hizmet ifaları vergiden istisna edilmiş, bazı işlemler farklı oranlarda vergilendirilirken bazı işlemler de verginin güvenliği açısından tevkifat  sistemine tabi tutulmuştur.

Bu işlemlere konu olan mal , hizmet veya üretimin safhalarında ödenen vergiler, mükellefler üzerinde vergi yükü oluşturmakta olup, mükelleflerin bu yükten arınabilmeleri ancak bu işlemlerin bünyesine giren vergilerin nakden veya mahsuben iadesi ile mümkün olmaktadır.

KDV Kanunu, iade edilecek vergiler bakımından  iadenin usul ve esaslarını belirleme konusunda Maliye Bakanlığına yetkilidir. Bakanlık  çok sayıda tebliğ ve sirküler yayınlayarak uygulamaya yön vermiştir.

Yasal düzenlemeler çerçevesinde ana başlıklar halinde  KDV ‘iade işlemlerinin yapılmasını inceleyebiliriz.

                                    – İade Hakkı Doğuran İşlemler

1-TAM İSTİSNA KAPSAMINA  GİREN  İŞLEMLER

* Mal ve Hizmet İhracatı

* Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlar (Bavul Ticareti)

* İhraç Kaydıyla Teslimlerde Tecil-Terkin Uygulaması

* Roaming Hizmetleri

* Yolcu Beraberi Eşya (Türkiye’de İkamet Etmeyenlere KDV Hesaplanarak Yapılan Satışlar)

* Serbest Bölgelerdeki Müşteriler İçin Yapılan Fason Hizmetler

* Türkiye’de İkamet Etmeyen Taşımacılar ile Fuar, Sergi, Panayır Katılımcılarına Yapılan Teslim ve Hizmetlerde İstisna

* Yabancı Sinema Yapımcılarına Tanınan İstisna

* Transit ve Türkiye ile Yabancı Ülkeler Arasında Yapılan Taşımacılık İşlerinde İstisna

* Dahilde İşleme ve Geçici Kabul Rejimleri Kapsamında İhraç Edilecek Malların Üretiminde Kullanılan Girdilerin Temininde Tecil-Terkin Uygulaması

* Araç ve Tesislerin Teslimi ,Tadil ,Bakım ve Onarım Hizmetleri İstisnası
* Boru Hattıyla Taşımacılık Yapanlara Yönelik İstisnalar

* Faaliyetleri Deniz Taşıma Araçları ile Yüzer Tesis ve Araçların İmal ve İnşası Olanlara Bu Araçların İmal ve İnşası ile İlgili Yapılan Teslim ve Hizmetlere Yönelik İstisna

* Faaliyetleri İstisna Kapsamındaki Araç ve Tesislerin Kiralanması veya Çeşitli Şekillerde İşletilmesi Olan Mükelleflere Bu Araçların İmal ve İnşası ile İlgili Yapılan Teslim ve Hizmetler

* Liman ve Hava Meydanlarında Yapılan Hizmetlere İlişkin İstisna

* Petrol Arama Faaliyetlerine İlişkin İstisna

* Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında Makine ve Teçhizat Teslimleri ile Yazılım ve Gayri Maddi Hak Satış ve Kiralamalarında İstisna

* Altın, Gümüş, Platin ile İlgili Arama, İşletme ve Zenginleştirme Faaliyetlerine İlişkin İstisna

* Limanlara Bağlantı Sağlayan Demiryolu Hatları ile Liman ve Hava Meydanlarının İnşası, Yenilenmesi ve Genişletilmesine İlişkin İstisna

* Ulusal Güvenlik Amaçlı Teslim ve Hizmetlere İlişkin İstisna

* Başbakanlık Merkez Teşkilatına Yapılacak Araç Teslimlerinde İstisna

* Ürün Senetlerinin İhtisas/Ticaret Borsaları Aracılığıyla İlk Teslimi

*Türkiye Kızılay Derneğine Yapılan Teslim ve Hizmetler ile Türkiye Kızılay Derneğinin Teslim ve Hizmetlerinde İstisna

* Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarafından Tescil Edilen Gübreler ve Gübre Üreticilerine Bu Ürünlerin İçeriğinde Bulunan Ham Maddelerin Teslimi İle Yem Teslimlerinde İstisna

* Organize Sanayi Bölgeleri ile Küçük Sanayi Sitelerinin İnşasına İlişkin İstisna

* Konut veya İş Yeri Teslimlerinde İstisna

* Yabancılara Verilen Sağlık Hizmetlerinde İstisna

* Genel ve Özel Bütçeli Kamu İdarelerine, İl Özel İdarelerine, Belediyelere ve Köylere Bağışlanan Tesislerin İnşasına İlişkin İstisna

*Bağış Yapacaklara İstisna Kapsamında Satış Yapanlara İade

* KDV Ödeyerek Mal ve Hizmet Alan Bağışçılara İade

* Ar-Ge, Yenilik ve Tasarım Faaliyetlerinde Kullanılmak Üzere Yapılan Yeni Makina ve Teçhizat Teslimlerinde İstisna

* İhraç Malı Taşıyan Araçlara Motorin Teslimlerinde İstisna

* Engellilerin Kullanımına Mahsus Araç ve Gereçlerin Tesliminde İstisna

* İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (İSMEP) Kapsamında Yapılacak Teslim ve Hizmetlerde İstisna

* Büyük Yatırımlara İlişkin İstisna

* İmalat Sanayiine Yönelik Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamındaki İnşaat İşleri

* İmalat Sanayiinde Kullanılmak Üzere Yapılan Yeni Makina ve Teçhizat Teslimlerinde İstisna

* Eğitimde Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) Projesi Kapsamında Milli Eğitim Bakanlığına Yapılacak Mal Teslimi ve Hizmet İfalarında İstisna

* 3996 Sayılı Kanuna Göre Yap-İşlet-Devret veya 3359 Sayılı Kanun ile 652 Sayılı Kararnameye Göre Kiralama Karşılığı Yaptırılan Projelerde KDV İstisnası

2-KISMİ İSTİSNA KAPSAMINA GİREN İŞLEMLER

3-İNDİRİMLİ ORANA TABİ İŞLEMLER

KDV Kanununun 28. maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye istinaden çıkarılan 2007/13033 sayılı Kararname ile Kararname eki (I) sayılı listedeki mal ve hizmetlerin %1 oranında, (II) sayılı listedeki mal ve hizmetlerin %8 oranında, bu iki listede yer almayan mal ve hizmetlerin ise %18 oranında vergilendirilmesi öngörülmüştür.

Bakanlar Kurulunca tespit edilecek sınırı aşan vergi, bu mükelleflerin vergi ve sosyal sigorta prim borçları ile genel ve katma bütçeli idareler ile belediyelere olan borçlarına ya da döner sermayeli kuruluşlar ile sermayesinin % 51’i veya daha fazlası kamuya ait olan veya özelleştirme kapsamında bulunan işletmelerden temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine ilişkin borçlarına mahsuben ödenir. Yılı içinde mahsuben iade edilemeyen vergi nakden iade edilir,  

İade talebi en erken Ocak dönemine ait olup Şubat ayı içerisinde, en geç Kasım dönemine ait olup Aralık ayı içerisinde verilecek KDV beyannamesi ile iade talep edilir. İndirimli orana tabi işlemler ile ilgili asgari tutar 2019 yılı için 14.100,00 TL olarak belirlenmiştir.. 

4-FAZLA VE YERSİZ ÖDENEN KDV

Maliye Bakanlığı KDV Genel Uygulama Tebliğinde, kural olarak fazla veya yersiz hesaplanan vergi bulunması halinde, alıcı ve satıcı nezdinde işlemin KDV uygulanmadan önceki hale döndürülmesinin esas olduğunu belirtmiştir.

Buna göre önce fazla veya yersiz olarak hesaplanan vergi satıcı tarafından alıcıya iade edilecek, iade edilen tutar için KDV beyannamelerinde düzeltme yapılacaktır. Yapılan düzeltme sonucu satıcı, alıcıya iade ettiği KDV’yi indirim yoluyla gideremez ise vergi dairesinden iadesini talep edecektir.

Bu gibi sebeplerle fazla ödenen vergiler, Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslara göre ilgililere iade edilecektir.

5-ULUSLARARASI ANLAŞMA HÜKÜMLERİ UYARINCA İADE EDİLEN KDV

3065 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası ile “karşılıklı olmak kaydıyla yabancı devletlerin Türkiye’deki diplomatik temsilciliklerine, konsolosluklarına ve bunların diplomatik haklara sahip mensuplarına yapılan teslim ve hizmetler ile uluslararası anlaşmalar gereğince vergi muafiyeti tanınan uluslararası kuruluşlara ve bunların mensuplarına yapılan teslim ve hizmetler” vergiden müstesna tutulmuştur.

İstisnadan, Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar gereğince vergi muafiyeti tanınan uluslararası kuruluşlar yararlanır. Bu kapsamdaki kuruluşlara resmi ihtiyaçlarında kullanacakları mal ve hizmetlerin KDV’den istisna olarak temin edilmesini sağlamak amacıyla Maliye Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Dışişleri Bakanlığınca istisnadan faydalanacakları mal ve hizmetleri gösteren KDV/ÖİV Diplomatik İstisna Belgesi verilir.

Satıcılar tarafından, kendilerine ibraz edilen istisna belgeleri incelenerek, satın alınmak istenen mal ve hizmetlerin istisna kapsamına girip girmediği tespit edilir, kapsama giren mal ve hizmetlerin satışına ilişkin olarak düzenlenen faturada KDV hesaplamadan mal teslimi veya hizmet ifasında bulunan mükelleflerin, bu işlemlere ilişkin yüklendiği ve indirim konusu yapamadıkları KDV iade edilmektedir.