ERKEK ÇOCUKLARINA VEFAT EDEN ANA VEYA BABADAN DOLAYI YETİM AYLIĞI BAĞLANMA ŞARTLARI VE BUNLARIN BAYRAM İKRAMİYELERİNDE HAKSIZLIĞA  UĞRAMALARI 

ERKEK ÇOCUKLARINA VEFAT EDEN ANA VEYA BABADAN DOLAYI YETİM AYLIĞI BAĞLANMA ŞARTLARI VE BUNLARIN BAYRAM İKRAMİYELERİNDE HAKSIZLIĞA       UĞRAMALARI 

Mbt.nin Değerli Üyeleri,
Vefat eden Sigortalının yetim kalan çocuklarına Hem anadan hem de babadan aylık
veya gelir bağlanması sadece kız çocukları için mi geçerlidir ? sorusunu detaylı bir şekilde
irdelemek amacıyla erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanma şartlarını 5510 Sayılı kanunun
yürürlüğe girmeden yürürlükte bulunan 506 Sayılı Sigortalar kanunu, 1479 Sayılı Bağ-kur
kanunu ve 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunları açısından açıklamakta yarar var.
Bildiğiniz gibi 5510 Sayılı Kanunun 34. Maddesine göre bu kanun kapsamında veya
yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması (Öğrenim gören çocuklarda öğrenim
yaşlarını tamamlayıncaya kadar sigortalı çalışmama şartı kaldırıldı) veya kendi sigortalılığı
nedeniyle gelir (İş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü
halinde hak sahiplerine yapılan sürekli ödeme) ve aylık bağlanmamış çocuklardan ,
1- 18 Yaşını lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, Yüksek öğrenim yapması
halinde 25 yaşını doldurmayanların,
2- Kurum Sağlık kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malül
olduğu anlaşılan erkek çocuklarına %25 oranında aylık bağlanacağı belirtilmektedir.
Peki bu durumda Sigortalının ölüm tarihi itibariyle yürürlükte bulunan 506 Saylı
Sosyal Sigortalar Kanununda hangi şartlar bulunmaktaydı? 506 Sayılı Kanunun 68.
Maddesinin C fıkrasında da aynı 5510 Sayılı Kanununun 34. Maddesindeki şartlara
benzeşim gösterse de sadece 506 Sayılı Kanununa tabi veya Emekli Sandığına tabi bir
işte çalışmama buralardan gelir veya aylık almayan ve çalışamayacak durumda malül
bulunan ifadesi kullanılmış, Ancak 68. Madde yabancı bir ülke mevzuat kapsamında
çalışmama ve buralardan gelir veya aylık almama şartı ile birlikte bağkur’lu çalışmama
ve buralardan gelir ve aylık almama şartı da yer almamıştır. Bunun nedeni ise 506 Sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun Sigortalı sayılmayanlar konulu 3. Maddenin (k) fıkrasına
göre herhangi bir işverene hizmet akdiyle bağlı olmaksızın kendi nam ve hesabına
çalışanları 506 sayılı kanun kapsamında saymadığından 1479 Sayılı Esnaf ve Sanatkarlar
ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigorta Kurumu Kanunu yani Bağ-kur kanunu
kapsamında çalışanları ayrı tutmuştur.
Yine 5510 Sayılı Kanununun Sigortalı Sayılanlar konulu 4 maddesinin C fıkrasında
yer alan ve bu kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan 5434 Sayılı Emekli
Sandığı Kanununun dul ve yetim aylıkları konulu 74. Maddesini incelediğimizde burada
da erkek çocuklarına ölüm tarihinde (18) yaşını, Orta öğrenim yapmakta ise (20) ve
Yüksek öğrenim yapmakta ise 25 yaşını doldurmamış ve ölüm tarihinde iyileştirilmesi
olanaksız hastalıklarının veya sakatlıklarının çalışmalarına engel olduğu Sağlık
Kurulunca onaylanacak raporla tespit edilenlere muhtaç olmaları şartıyla, Ölüm
tarihindeki yaşları ne olursa olsun ölüm tarihini izleyen aybaşından , sonradan bu
şekilde malül veya muhtaç düştükleri anlaşılanlara kendi veya veli veyahut vasileri
tarafından sandığa müracaat tarihlerini takip eden ay başından itibaren aylık
bağlanacağı açıklanmıştır. Konuyu hem 5510 Sayılı hem de 5534 Sayıl Kanunlar
açısından irdeledikten sonra yine 5510 Sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen ve
1479 Sayılı Bağ-kur kapsamındaki sigortalıların erkek çocuklarına yetim aylığı bağlama
şartları neydi?
1479 Sayılı Kanunun 1. Maddesi Kanunla veya Kanunların verdiği yetkiye dayanılarak
kurulu Sosyal Güvenlik Kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene
hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi nam ve hesabına çalışanları Bağ-kurlu kabul eden
yasanın yine 45. Maddesindeki Eş ve Çocuklara tahsis yapılması Hakkındaki maddenin C
fıkrası gereği hem 5510 hem de 5434 Sayılı Yasadaki yaş ve öğrenim konularını
taşımaları şartıyla hem 1479 sayılı kanun kapsamında hem de diğer Sosyal Güvenlik
kanunları kapsamında çalışmalarından dolayı gelir ve aylık almayan ve yaşları ne olursa
olsun çalışamayacak durumda malül olan çocuklara %25 oranında aylık bağlanacağı
belirtilmiştir.
Her üç yasada da Vefat eden sigortalıdan dolayı bu ana veya baba olabilir yetim
kalan erkek çocuklarına ne şekilde yetim aylığı bağlanacağını açıkladık. Bugüne kadar
hem ana dan hemde babadan yetim aylığı almaya hak kazanma şartlarını okuduk. Peki
hem 5510 Sayılı Yasanın Yürürlük tarihinden önce vefat eden hem ana hem de baba
dan dolayı hem de 5510 Sayılı Yasanın Kabul edilmesinden sonra vefat eden hem ana
dan hem de baba dan dolayı erkek çocuklarına gelir veya aylık bağlanamaz mı? Takibi
bunun cevabı ise takibi rehberlerimiz olan Kanun,Tüzük ve Yönetmelikleri
incelemekten geçmektedir. Öncelikle kanunları incelediğimizde hiçbir şekilde erkek
çocuğa her üç kanunda da aylık bağlama şartlarını taşımaları kaydıyla hem anadan
hem de babadan dolayı aylık ve gelir bağlanamaz şartına rastlanmamıştır. Bazı
Kanunları madde madde incelersek önce 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 93.
Maddesine göre sigortalı olan ana ve babaların ölümlerinde her ikisinden de gelir veya
aylık bağlanacağı belirtilmiş herhangi bir erkek veya kız çocuğu ayrımı yapılmamış ve
ayrı ayrı gelir ve aylık bağlanmasına hak kazanan çocuklara yüksek olanın tamamı ile
eksik olanın yarısı bağlanır denilmiştir.Yine 5510 Sayılı kanunun 54. Maddesinin A Fıkrasının 3 nolu bendine göre ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan
çocuklara yüksek olan aylığın tamamı ile az olanın yarısı bağlanır denilmiştir. Yetim
kalan kız çocuklarına ise belirli şartları taşımaları halinde ayrıca ölen eşinden ve ana
veya babasından dolayı da aylık bağlanacağı konusu diğer bir yazıda ele alınacaktır.
Takibi evli olmayan kız çocuklarının veya sonradan dul kalan kız diğer şartları da
taşımaları halinde yaşları ne olursa olsun yetim aylığı almalarında bir sakınca
bulunmamaktadır. Ancak bu erkek çocuklar için muhtaç durumda bulunması ve
çalışamayacak kadar malül olmaları halinde yaşları ne olursa olsun diğer şartları da
taşımaları halinde kendilerine vefat eden ana ve babalarından dolayı aylık veya gelir
bağlanacaktır.
Emekli dul ve Yetimlere Bayramlarda ödenen 1000 TL. İkramiyelerde haksızlık Yapılıyor
mu?
Yukarıda Erkek çocuklarına aylık bağlanma şartlarını açıkladık. Peki bayramlarda
Emeklilere, Dul ve Yetimlere ödenen bayram ikramiyelerinde bir haksızlık Yapılıyor
mu?
Öncelikle bunu bir örnekle anlatmak isterim.
Örnek= Bu günün şartlarına göre vefat eden kişiden 1500 TL hak kazanmış dul ve
yetimlerden malül durumda olan ve kendisine %25 oranında aylık bağlanan erkek
çocuğuna bayram ikramiyesi olarak 1000*%25= 250 TL ödenmektedir.
Haksızlık bunun neresinde diye soracak olursanız?
Yukarıda anlattığım gibi dul ve yetimlere ödenecek olan dul ve yetim aylık bağlanma
oranları açıklanmış ve bayram ikramiyeleri de bu rakam üzerinden orantılı olarak
ödenmektedir. Ancak aynı yasanın 55. Maddesine 5754 sayılı yasanın 35. Madde ile
eklenen değişikliğe göre hak sahibi bir kişi ise bu fıkraya göre hesaplanan alt sınır
aylığının %80 indinde hak sahibi iki kişi ise %90 dan az olamaz denilmekte ve yukarıda
verdiğim örneğe göre de kendisinden başka hak sahibi olmayan malül durumdaki erkek
çocuk zaten alt sınır olarak belirlenen 1500 TL nın %25 i olan 375TL si aylık almayıp 55.
Maddedeki hesaplama yöntemine göre 1500*%80= 1.200 TL. yetim aylığı almaktadır.Bu
durumda da kendisine bayram ikramiyesi de 250 TL. olarak değil 1000*80= 800 TL.
olarak ödenmesi gerekmekte ve haksızlığa uğramaktadır.
Sonuç = Dul ve yetimlere ödenen bayram ikramiyelerinde 5510 Sayılı yasanın 34.
Maddesi değil 55. Maddesinde belirtilen alt sınır aylıkları üzerinden yapılması
gerekmektedir diye düşünüyorum.
Saygılarımla
Mustafa Günşen